Kaplica św. Jerzego w Gryficach

---

Położenie obiektu

Kaplica św. Jerzego znajduje się w obrębie murów cmentarnych, przy obecnej ulicy Broniszewskiej. Usytuowana jest w północno-wschodniej części miasta, co sprawia, że jej lokalizacja ma istotne znaczenie dla mieszkańców Gryfic.

Obiekt jest zbudowany w miejscu wcześniejszej kamiennej kapliczki, która została wzniesiona w XIV wieku. Warto zaznaczyć, że od 1337 roku przy tej kapliczce istniał szpital, znany jako leprozorium, które służyło biednym, starcom oraz chorym, a jego patronem był właśnie św. Jerzy.

Pierwsza kaplica miała status kościoła katolickiego, w którego nabożeństwach brali udział nie tylko chorzy, ale także personel szpitalny. W tym obiekcie, który z czasem przeszedł różne zmiany, funkcjonowały trzy wikarie: ku czci św. Trójcy, Najświętszej Maryi Panny i oczywiście św. Jerzego.

Podobnie jak św. Gertrudy, kaplica ta znajdowała się poza murami miasta, co wskazuje na jej historyczne znaczenie. W otoczeniu kościoła działało również bractwo św. Jerzego, znane jako Brüderschaft von St. George, które było stowarzyszeniem miejskiego patrycjatu, odgrywając ważną rolę w lokalnej społeczności.

Wygląd budowli sakralnej

Budowa tej wyjątkowej kaplicy zainaugurowała się w pierwszej połowie XV wieku, wykorzystując do jej konstrukcji cegłę o charakterystycznym stylu gotyckim. Obiekt ma niesymetryczny kształt ośmiokąta (wymiary 12,3 x 7,8 m) i jest zrealizowany zgodnie z tradycyjnym wiązaniem wendyjskim. Powierzchnia całkowita kaplicy wynosi 112 m², a jej kubatura osiąga 571 m³. Zaprojektowano ją w formie układu salowego, z wyraźnie zaznaczonym pięciobocznym prezbiterium, które często określane jest jako „zamknięcie”. Wnętrze jest raczej proste, pokryte stropem i niegdyś miało dwie boczne drewniane empory.

Wewnątrz budowli znajdują się segmentowe wnęki i otwory okienne z profilowanymi wnękami. Fasada, skierowana w stronę cmentarza, została uwieńczona prostym szczytem oraz zdobiona dwoma sterczynami, które są przedłużeniem narożnych skarp. Razem tworzą one jednorodny front podzielony pionowo na siedem wysokich, ostrołukowych blend. Na ścianach uwagę zwraca nieregularny układ wnęk, gdzie zamiast dwóch skrajnych, po lewej stronie widnieje jedna, większa.

W centralnej części dwóch blend umieszczono wąskie półkoliste okna, a w jednej z nich, w wyższej partii, znajduje się prostokątne. Profil blend jest starannie wykończony – niektóre są ścięte, inne zaś zaokrąglone, natomiast portal cechuje się zaokrąglonym kształtem z czterema ściętymi węgarami. Może to przyciągać uwagę zwiedzających, a zestawienie tych detali podkreśla duchowy klimat tego miejsca.

Na długich ścianach kaplicy, w zachodniej części południowej, można dostrzec pięć półkolistych wnęk – wśród nich wyróżnia się jedna, większa, która skupia wzrok. W tej samej ścianie znajdują się ostrołukowe okna, z których jedno ma dwa ścięte węgary. Po stronie północnej znajduje się analogiczne okno oraz cztery wnęki, z czego trzy usytuowane są powyżej zamurowanego portalu, który ma trzy proste uskok i zaokrąglone archiwolty.

Pięcioboczne zakończenie, zwane absydą, jest wspierane przez cztery skarpy, a otwory okienne z detalami w postaci jaki cieszącego oko gzymsu. Okno centralne dzieli się na dwa elementy, a poniżej umieszczone jest ślepe biforium, które oddzielone jest słupkiem. Ciekawym akcentem są witrażowe wypełnienia okien. Wszystkie otwory okienne, wnęki oraz blendy posiadają ceglane gzymsy parapetowe.

Cała kaplica wieńczy dach siodłowy głównej części budowli oraz namiotowy prezbiterium. W wnętrzach można również odnaleźć epitafia datowane na XVIII wiek, dodające historycznej wartości temu miejscu. Obiekt cieszy się uznaniem jako zabytek, gdyż został wpisany do rejestru dziedzictwa narodowego (numer rejestru 191 z 15 grudnia 1956 roku).

Mimo przeprowadzonych restauracji, aktualny wygląd wnętrza znacznie różni się od jego stanu sprzed 1945 roku. W kaplicy brakuje zabytkowej drewnianej kazalnicy, a także dwóch drewnianych stalli z lat 1687-1696, które znajdowały się w prezbiterium. Likwidacji uległy również dwie empory z okresu późnośredniowiecznego, które posiadały cenne płaskorzeźby oraz malowane kwatery. Na szczęście, zachowało się kilka elementów późnośredniowiecznego wyposażenia, takich jak krucyfiks z figurą Chrystusa oraz późnośredniowieczny tryptyk ołtarzowy, które zostały przekazane do kościołów pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP w Gryficach i Pyrzycach.

Współczesne przeznaczenie obiektu

Obiekt kontynuuje swoją wielowiekową tradycję jako miejsce sakralne, w którym odbywają się modły oraz egzekwie, towarzyszące pochówkom zmarłych. W ten sposób zyskał miano kaplicy cmentarnej, znanej również jako Friedhofskapelle po niemiecku. To pokazuje, jak istotne dla lokalnej społeczności jest to miejsce.

Po zakończeniu drugiego etapu rewitalizacji zabytków, który miał miejsce w 2007 roku, w kaplicy otwarto lapidarium, które dodatkowo wzbogaca ofertę tego urokliwego obiektu. To miejsce przeszłości, jednocześnie mające na celu ochronę dziedzictwa kulturowego, przyciąga wielu odwiedzających, którzy chcą poznać historię tego ważnego punktu na mapie Gryfic.

---

Oceń: Kaplica św. Jerzego w Gryficach

---