Albert Wangerin, prawdziwe nazwisko Friedrich Heinrich Albert Wangerin, urodził się 18 listopada 1844 roku w Greifenberg w Pommern, a zmarł 25 października 1933 roku w Halle. Był to znakomity niemiecki matematyk, którego osiągnięcia wpisały się na trwałe w historię nauki, zarówno na płaszczyźnie niemieckiej, jak i międzynarodowej.
Wangerin zyskał uznanie dzięki swojej umiejętności porządkowania i systematyzowania wiedzy matematycznej. Jego praca w dziedzinie nauk matematycznych nie ograniczała się jedynie do badań, ale także obejmowała działalność wydawniczą, którą traktował z najwyższym szacunkiem i powagą. To podejście zaowocowało wychowaniem wielu utalentowanych matematyków, którzy z dużym szacunkiem odnosili się do Wangerina, traktując go jako wzór rzetelności, wytrwałości oraz sumienności w pracy.
Jest on szczególnie znany dzięki swoim wkładom w tak ważne obszary matematyki jak teoria potencjalna, funkcje sferyczne oraz różniczkowa geometria. Przez wiele lat swojej kariery opublikował on kilkadziesiąt prac naukowych, które obejmowały różnorodne tematy o charakterze encyklopedycznym i historycznym, czyniąc go jednym z kluczowych przedstawicieli swojej dziedziny.
Nauka i praca
Pochodzenie Alberta Wangerina związane było z ewangelicko-luterańskim środowiskiem, w którym dorastał. Przybył na świat w rodzinie robotniczej, gdzie jego ojciec, Heinrich Wangerin, pracował jako mistrz hydrauliki, a matka, Emilie z domu Bathke, wsparła go w jego dążeniach edukacyjnych. Swoje młodzieńcze lata spędził w Greifenbergu, obecnie znanym jako Gryfice, gdzie uczęszczał do lokalnych szkół.
W okresie od 1853 do 1862 roku uczył się w miejscowych instytucjach edukacyjnych, w tym w Gimnazjum im. Fryderyka Wilhelma, które ukończył z doskonałymi wynikami, zwłaszcza w języku greckim. W 1862 roku postanowił kontynuować swoje nauki na Uniwersytecie w Halle, gdzie podjął studia z zakresu matematyki oraz fizyki.
Podczas studiów w Halle miał okazję uczyć się pod okiem wybitnych profesorów, takich jak H.E. Heine i F. Neumann w matematyce oraz H. Knobloch w fizyce. W 1864 przeniósł się do Königsbergu, gdzie kontynuował badania naukowe pod przewodnictwem prof. Franza Neumanna oraz F.J. Richelota. 16 marca 1866 roku uzyskał stopień doktora z fizyki, na podstawie obrony pracy pt. De annulis Newtonianis.
Jego dalsza kariera naukowa była mocno inspirowana przez prof. Neumanna, co zaowocowało wydaniem książki Franz Neumann und Sein Wirken als Forscher und Lehrer w 1907 roku, a także serią artykułów naukowych w renomowanych czasopismach, takich jak „Der Jahresberichte Deutschen Mathematiker Vereinigung” oraz „Leopoldina”. A. Wangerin podejmował również tematy związane z działalnością swojego mentora, publikując artykuł pt. Franz Neumann als Mathematiker w „Für Zeitschrift Physik” w 1910 roku.
Po uzyskaniu doktoratu, Wangerin kontynuował rozwój zawodowy, zdobywając dodatkowe kwalifikacje pedagogiczne. Nauczał w berlińskich gimnazjach, w tym we Friedrichswerdersche Gymnasium oraz Andreasrealgymnasium w latach 1866–1867. Następnie pracował w Poznaniu od 1 października 1868 roku, a później, od 1 kwietnia 1869 do 31 marca 1876, powrócił do Berlina. Poza działalnością dydaktyczną, Albert Wangerin pełnił rolę redaktora roczników statystycznych Jahrbuches über die Fortschritte der Mathematik w latach 1869–1878, a jego wpływ na te publikacje trwał aż do 1924 roku.
Działalność naukowa
A. Wangerin w latach 1876–1882 pełnił obowiązki nauczyciela akademickiego na Uniwersytecie w Berlinie. W tym czasie uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego. Po śmierci E. Heinego w roku 1881, w 1882 został przeniesiony na Uniwersytet w Halle – Wittenbergi. Tam, jako profesor zwyczajny, pełnił także funkcję rektora w latach 1910–1911. Odszedł na emeryturę w 1919 roku i aż do końca życia pozostawał w Halle.
Jego badania koncentrowały się na teorii potencjalnej, funkcjach sferycznych oraz różniczkowej geometrii. W 1875 opublikował pracę zatytułowaną Reduction der Potentialgleichung für gewisse Rotationskörper auf eine gewöhnliche Differentialgleichung, w której zaprezentował swoje analizy. Napisał również dwa znaczące traktaty dotyczące teorii potencjalnej oraz funkcji sferycznych: Theorie des Potentials und der Kugelfunktionen (1909, 1921). Mimo jego głębokiej wiedzy specjalistycznej, w kontekście aplikacji fizyki matematycznej, badania A. Wangerina nie stanowiły najważniejszego wkładu w rozwój matematyki. Skupił się raczej na pisaniu podręczników oraz prac encyklopedycznych i historycznych.
W Uniwersytecie w Halle prowadził różnorodne wykłady z matematyki oraz fizyki matematycznej. Wśród tematów, które poruszał, znajdowały się m.in.: równania z różniczkami cząstkowymi liniowymi, rachunek wariacyjny, teoria funkcji eliptycznych, geometria włókien syntetycznych, hydrostatyka, teoria kapilarności, krzywe przestrzeni i powierzchnie, mechanika analityczna, teoria potencjalna oraz harmoniczne funkcje sferyczne. Oprócz tego, zajmował się także zagadnieniami hydrodynamiki oraz różniczkami równań w fizyce matematycznej.
A. Wangerin był członkiem niemieckiej Akademii Naukowców „Leopoldina” od 1883 roku, a w latach 1906–1921 pełnił rolę przewodniczącego tej instytucji. W uznaniu jego wkładu w nauki medyczne, otrzymał tytuł doktora honoris causa, nadany 24 maja 1907 roku przez Uniwersytet w Uppsali w Szwecji. Dodatkowo, został wyróżniony kilkoma medalami zasługi, w tym prestiżowym medalem Cotheniusa, przyznanym przez Akademię Naukowców „Leopoldina” w 1922 roku.
Rodzina
14 kwietnia 1871 roku Albert Wangerin założył rodzinę, a jego wybranką została Johanna Thorn. Z tego małżeństwa przyszło na świat pięcioro dzieci, które obejmowały trzech synów oraz dwie córki.
- Ernst (syn), urodzony 6 maja 1872 roku, znany jako historyk posiadający tytuł doktora,
- Albert (syn), przyszedł na świat 19 czerwca 1873 roku, specjalizując się w chemii jako doktor,
- Ella (córka), urodzona 21 września 1874 roku, oddana pracy jako nauczycielka muzyki ze specjalizacją w fortepianie,
- Käthe (córka), z datą urodzenia 5 sierpnia 1878 roku, była sprawozdawczynią, być może także dziennikarką,
- Walter (syn), urodzony 15 kwietnia 1884 roku, pełnił rolę profesora ekologii w Wyższej Szkole Technicznej w Gdańsku.
Przykładowe publikacje
A. Wangerin w trakcie swojej kariery stworzył oraz opublikował szereg prac o charakterze zarówno naukowym, jak i encyklopedyczno-historycznym. Wśród ponad pięćdziesięciu jego najważniejszych dzieł wyróżniają się następujące:
- A. Wangerin, Geometrische Darstellung der Wurzeln der Gleichungen: 1) u2+ v2+ w2 = 0 und 2) u2 + v2 =0, Grunert Arch. LV (1873), s. 215–217,
- A. Wangerin, Reduction der Potentialgleichung für gewisse Rotationskörper auf eine gewöhnliche Differentialgleichung, Hirzel Leipzig, 1875,
- A. Wangerin, C.F. Gauss: Allgemeine Flächentheorie, W. Engelmann, Leipzig 1889,
- A. Wangerin, Über die Abwickelung von Rotationsflächen mit constantem negativen Krümmungsmass auf einander, Jber. Deutsch. Math.-Verein, 1, 1892, s. 71–72,
- A. Wangerin, Fr. Neumann: Vorlesungen über die Theorie der Cappilarität. Gehalten an der Universität Königsberg, B.G. Teubner, Leipzig 1894,
- A. Wangerin, H. v Helmholtz: Zwei hydrodynamische Abhandlungen, W. Engelmann, Leipzig 1896,
- A. Wangerin, L Euler: Drei Abhandlungen über Kartenprojction (1777), W. Engelmann, Leipzig 1898,
- A. Wangerin, Theorie der Kugelfunktionen und der verwandten Funktionen, insbesondere der Laméschen und Besselschen, Theorie spezieller, durch lineare Differentialgleichungen definierter Funktionen, Encykl. math. Wiss. 2, 1904, s. 695–759,
- A. Wangerin, Optik: ältere Theorie, Encykl. math. Wiss. V3, 1909, s. 1–94,
- A. Wangerin, Über die Ersetzung der Anziehung eines homogenen Ellipsoids durch die Anziehung der mit Masse belegten Oberfläche, Jber. Deutsch. Math.-Verein. 23, 1914, s. 389-391.
Opracowania online
Wszystkie podstawowe informacje dotyczące Albert Wangerina można znaleźć w następujących publikacjach:
- O’Connor J., Robertson E.F., Friedrich Heinrich Albert Wangerin (ang.) [dostęp 2009-10-18],
- O’Connor J., Robertson E.F., Publications of Albert Wangerin (ang.) [dostęp 2009-10-18],
- Kössler F., Personenlexikon von Lehrern des 19. Jahrhunderts (niem.) [dostęp 2010-05-29],
- Schmerling S., Albert Wangerin (1844-1933) (niem.) [dostęp 2009-10-18].
Przypisy
- a b c Franz Kössler: Personenlexikon von Lehrern des 19. Jahrhunderts. s. 59–60. [dostęp 29.05.2010 r.]
- a b c d e f g h J. O’Connor, E.F. Robertson: Friedrich Heinrich Albert Wangerin. [dostęp 18.10.2009 r.]
- a b c d e f g h i j k S. Schmerling: Albert Wangerin (1844-1933). [dostęp 18.10.2009 r.]
- a b c d e f g h J. O’Connor, E.F. Robertson: Publications of Albert Wangerin. [dostęp 18.10.2009 r.]
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Friedrich von Dreger | Zbigniew Drozdowicz | Zygmunt Ciota | Karl Kastner | David ChristianiOceń: Albert Wangerin