Brama Kamienna w Gryficach

---

Położenie budowli

Brama Kamienna, usytuowana w północnej części Starego Miasta, ma kalenicę zwróconą ku ulicy Górskiej, a jej szczyt znajduje się blisko ulicy Leśnej. Pod jej przelotem przebiega droga wojewódzka nr 109, która obejmuje ulice Wojska Polskiego oraz Kamienna Brama. Oprócz pełnienia funkcji obronnych, brama miała także znaczenie ekonomiczne, kiedy była wykorzystywana jako punkt poboru podatku, znanego jako myto. Jej sąsiedztwo z bramą Wysoką oraz nieistniejącą bramą Reską czyni jego lokalizację kluczowym punktem w miejskim systemie fortyfikacji.

Brama Kamienna zyskała swoją nazwę od kamiennego młyna, który niegdyś znajdował się w okolicy. W przeszłości znana była również jako Młyńska, co odnosiło się do wspomnianego młyna, a także Trzebiatowska, nawiązując do szlaku handlowego prowadzącego z Wielkopolski do Kamienia z rozwidleniem na Kołobrzeg.

Wygląd zabytku

Brama Kamienna, znana jako wspaniały przykład gotyckiej architektury, została wzniesiona w XIV wieku. Pierwsze zapiski dotyczące tej fortyfikacji datują się na rok 1333, co podkreśla jej historyczne znaczenie. Obiekt zajmuje powierzchnię 98 m² oraz charakteryzuje się imponującą kubaturą wynoszącą 1078 m³. Materiał budowlany w postaci cegły jest typowy dla stylu gotyckiego, a całość pokryta jest tynkiem w sposób doceniany w tamtych czasach.

Brama jest usytuowana na planie prostokąta i w 60% wystaje poza zarys dawnego muru, na którego miejscu powstały XVIII i XIX-wieczne domy. Te zabudowania są przyległe do bramy i umożliwiają przejście pieszym. Warto zaznaczyć, że obiekt przeszedł przebudowę w XV wieku, która była spowodowana pożarem, jaki strawił wyższe kondygnacje budowli.

W następnych latach do struktury dodano elementy o charakterze renesansowym, takie jak gzymsy, szczyty oraz pilastry, co sprawiło, że fortyfikacja zyskała mieszany styl gotycko-renesansowy. Budowla została zaprojektowana w trzech kondygnacjach, z przejazdem pod dwiema ostrołukowymi arkadami. Między tymi arkadami znajduje się poprzeczne sklepienie kolebkowe z lunetami.

Interesującym detalem są podwójne szwy lunet, które tworzą formę czteroramiennej gwiazdy. W elewacji południowej okna na piętrze zostały ozdobione rustyką oraz zwieńczone tympanonem. Od strony północnej usytuowane są dwie dwustopniowe skarpy, w których ujęto trzy wysokie blendy zamknięte półkoliście. Górna kondygnacja zawiera natomiast niewielkie okna.

Warto również zwrócić uwagę na elewacje, które wieńczą szczyty rozdzielone pilastrami w dwóch strefach, oddzielonych gierowanym gzymsem. Na szczycie południowym centralny pilaster zwieńczony jest głową świni, a w płaskim tynku jednego z centralnych pól północnego szczytu widoczna jest figura rycerza. Nad całością wznosi się dwuspadowy dach z wieżyczką na kalenicy, która posiada prześwit. Od zachodniej strony budowla ma niższą przybudówkę z wejściem na górne piętra, pokrytą dachem pulpitowym.

Brama Kamienna w Gryficach ma duże znaczenie historyczne i architektoniczne, co zostało docenione poprzez wpisanie jej do rejestru zabytków dziedzictwa narodowego (nr rej. 52 z 30 lipca 1955 r.).

Współczesne przeznaczenie obiektu

Po zakończeniu wojen napoleońskich w XIX wieku, Brama Kamienna w Gryficach utraciła swoje pierwotne funkcje obronne związane z zabezpieczeniem miasta. Do 1945 roku jej rola uległa znacznemu przekształceniu, kiedy to obiekt zaczął pełnić różnorodne funkcje. Część budowli przekształcono w zajazd, znany jako Gasthaus, a także w kręgielnię, która była zarządzana przez Kurta Brauna. Dodatkowo, jedno z pięter budynku zaadaptowano dla potrzeb Ludowej Biblioteki w Greifenbergu, znanej obecnie jako Gryfice.

Pomimo posiadania licznych walorów użytkowych, obiekt przez długi okres po II wojnie światowej był jednak nieużytkowany. Łączące się z tym różnorodne koncepcje zagospodarowania napotykały trudności związane z brakiem odpowiednich nakładów finansowych. Dopiero w początkach lat 90. XX wieku podjęto decyzję o przekształceniu obiektu w część kawiarnianą oraz rozrywkową, a także miejscem, w którym prowadzono działalność sportową oraz rehabilitacyjną.

Obecnie, po przeprowadzeniu drugiego etapu rewitalizacji zabytków dziedzictwa kulturowego w 2007 roku, obiekt został przekształcony w hotel, w którym znajduje się 16 miejsc noclegowych. Oprócz tego, na jego terenie działa Dom Pracy Twórczej, co przyczynia się do kulturalnego ożywienia miejsca. Warto również wspomnieć, że od strony południowej miasta zrestaurowano zabytkowy zegar, przy którym trzy razy dziennie odtwarzany jest elektronicznie hejnał miasta, mimo że został on wcześniej odrzucony przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Aby dowiedzieć się więcej na temat Bramy Kamiennej, zapraszam do lektury artykułu Gryfice, w sekcji Symbole miasta.

---

Oceń: Brama Kamienna w Gryficach

---